Άρθρα

ΑΓΙΟ ΒΗΜΑ – ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ

Το Άγιο Βήμα βρίσκεται υψηλότερα από τον υπόλοιπο ναό και απλώνεται στο ανατολικό άκρο του. Η ονομασία του βασίζεται στην επίδραση των ρωμαϊκών βασιλικών, οι οποίες ήταν υπερυψωμένες στο σημείο αυτό, για να αγορεύουν οι ρήτορες των δικαστηρίων.

Ο χώρος είναι ιερός καθώς εκεί τελούνται τα ιερά μυστήρια, με ιερότερο το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Επιτρέπεται η είσοδος μόνο των κληρικών (άδυτο και άβατο).

1. Ανατολική πλευρά

Αγία Τράπεζα

Η ανατολική πλευρά του Ιερού Βήματος καταλήγει σε κόγχη, η οποία ονομάζεται Πλατυτέρα. Στο μέσον του ιερού Βήματος βρίσκεται η Αγία Τράπεζα.

Η Αγία Τράπεζα συμβολίζει το Ζωοδόχο Τάφο του Κυρίου, μέσα από τον οποίο πήγασε η αληθινή ζωή του κόσμου. Τα πολυτελή καλύμματα της Αγίας Τραπέζης συμβολίζουν τα ιερά σάβανα και την Ιερά Σινδόνη, με την οποία τυλίχθηκε το Σώμα του Ιησού Χριστού κατά τη θεία Ταφή Του.

Στους  χριστιανικούς χρόνους αρχικά, ως Άγιες Τράπεζες χρησιμοποιούνταν τάφοι μαρτύρων. Συνεχίζοντας αυτή την παράδοση η Εκκλησία, κατά τον εγκαινιασμό, ο επίσκοπος τοποθετεί λείψανα αγίων στη Λειψανοθήκη- Κουτί Εγκαινίων σε κρύπτη της Αγίας Τράπεζας. Εάν δεν έχει εγκαινιασθεί ο ναός χρησιμοποιείται το ιερό αντιμήνσιο, ύφασμα που καλύπτει την Αγία Τράπεζα με την αναπαράσταση της ταφής του Κυρίου και έχει ραμμένα άγια λείψανα.

Η Αγία Τράπεζα στηρίζεται συνήθως σε ένα στύλο, ο οποίος συμβολίζει τον ασάλευτο στύλο της Εκκλησίας, τον Ιησού Χριστό, ή σε τέσσερις στύλους που συμβολίζουν τους τέσσερις Ευαγγελιστές.

Στην Αγία Τράπεζα τοποθετείται το Ιερό Ευαγγέλιο, το οποίο συμβολίζει την  παρουσία του Χριστού στον Ιερό Ναό και το γεγονός ότι η Εκκλησία διαφυλάσσει την πίστη και την αλήθεια για το καλό.Υπάρχει ακόμα ο Σταυρός Ευλογίας, σύμβολο της ανίκητης δύναμης της Εκκλησίας κατά της διαφθοράς και του κακού.

Στο επάνω μέρος υπάρχει το Ιερό Αρτοφόριο, πολυτελές κυτίο, ερμητικά κλειστό, στο οποίο φυλάσσεται ο καθαγιασμένος, από τη Μεγάλη Πέμπτη, άγιος Άρτος εμποτισμένος με το τίμιο Αίμα του Κυρίου για τη μετάληψη των ετοιμοθάνατων πιστών. Εκατέρωθεν του Αρτοφορίου είναι τοποθετημένα τα Κηροπήγια, τα οποία συμβολίζουν το ασάλευτο φως της χριστιανικής διδασκαλίας.

Εξαπτέρυγα

Πίσω από την Αγία Τράπεζα βρίσκονται τα επιτραπέζια Εξαπτέρυγα, μεταλλικά λάβαρα με παραστάσεις αγγελικών μορφών, ανάμεσα στα οποία βρίσκεται ο Εσταυρωμένος. Επίσης υπάρχουν και τα Εξαπτέρυγα που τοποθετούνται πίσω και ανατολικά της Αγίας Τράπεζας και προπορεύονται στις Εισόδους των Ιερών Ακολουθιών. Συμβολίζουν το αγγελικό τάγμα των Εξαπτέρυγων Αγγέλων.

2.  Βορειοανατολική πλευρά

Στη βορειοανατολική πλευρά του Ιερού Βήματος υπάρχει η κόγχη της Ιεράς Προθέσεως και συμβολίζει το ιερό σπήλαιο της Γεννήσεως του Κυρίου. Σε αυτή προετοιμάζονται τα τίμια Δώρα, πριν μεταφερθούν κατά τη Μεγάλη Είσοδο στην Αγία Τράπεζα για να καθαγιαστούν.

Η κόγχη αυτή φέρει την  παράσταση της Άκρας Ταπείνωσης και σπάνια την εικόνα της Γεννήσεως. Στην Πρόθεση υπάρχει το Άγιο Ποτήριο, στο οποίο ενώνεται ο οίνος (νάμα) και το νερό, τα οποία θα μεταβληθούν σε Αίμα Χριστού. Δίπλα υπάρχει το Ιερό Δισκάριο, πάνω στο οποίο τοποθετείται ο Αμνός, το τεμάχιο άρτου, που θα μεταβληθεί σε Σώμα Χριστού, καθώς και άλλα τεμάχια από το πρόσφορο, αφιερωμένα στη Θεοτόκο, τους Αγίους Αγγέλους, τους εν ζωή πιστούς και τους κεκοιμημένους πιστούς,τα οποία τοποθετούνται στις Αντιδωροθήκες- Αρτοδοχεία.

Αυτό το ιερό σύνολο πάνω στο δισκάριο συμβολίζει την Ενότητα της Εκκλησίας. Πάνω στο Ιερό Δισκάριο υπάρχει επίσης ο Αστερίσκος, που συμβολίζει το Άστρο της Γέννησης και εμποδίζει το ιερό κάλυμμα να ακουμπά τα τεμάχια του αγιασμένου Άρτου.

Στην Ιερά Πρόθεση υπάρχει ακόμα η Λαβίδα- κοχλιάριο με την οποία κοινωνούν οι πιστοί, η αγία λόγχη, η οποία συμβολίζει τη λόγχη που κεντήθηκε ο Κύριος κατά τη σταύρωση, ο Σπόγγος που συμβολίζει το σπόγγο που δόθηκε όξος στον Κύριο, και το Ζέον, είναι ένα δοχείο που περιέχει ζεστό νερό, το οποίο χύνεται στο Ιερό Ποτήριο και συμβολίζει τη ζεστασιά της πίστης. Ακόμη υπάρχουν τα Καλύμματα των ιερών σκευών, ο Αέρας και το Ιερό Μανδήλιον.

Άλλα σκεύη του Ιερού Βήματος είναι το Θυμιατό, με το οποίο ο ιερέας θυμιάζει τους πιστούς κατά το εκκλησίασμα και συμβολίζει την προσευχή των πιστών. Τα κουδουνάκια του Θυμιατού συμβολίζουν το εύηχο κήρυγμα της διδασκαλίας του Κυρίου και το άρωμα του θυμιάματος τη Θεία Χάρη.

Οι Λαμπάδες και οι Φανοί των εισόδων και λιτανειών, τα οποία δίνουν λαμπρότητα στις ιερές ακολουθίες συμβολίζουν το φως του Χριστού, το οποίο διαλύει τα νοητά σκοτάδια των ανθρώπινων ψυχών που παραπλανήθηκαν και ανοίγει το δρόμο για τη σωτηρία της ψυχής.

Τα Μυροδοχεία είναι τα μεταλλικά δοχεία, όπου φυλάσσεται ο Άγιος Μύρος, με τον οποίο ο ιερέας αλείφει το νεοφώτιστο κατά τη διάρκεια του ιερού μυστηρίου της Βαφτίσεως, όπως χρίστηκε με καθαρότητα και πνευματικότητα ο Χριστός.

Το Ιερό Βήμα χωρίζεται από τον κυρίως ναό με το Τέμπλο. Η επικοινωνία του Αγίου Βήματος και του κυρίως ναού γίνεται με τρεις θύρες, την Ωραία Πύλη (κεντρική πύλη), από την οποία μπαινοβγαίνουν μόνο οι λειτουργοί, ντυμένοι πάντα με τα Ιερά Άμφια, τη βόρεια και τη νότια πύλη.